Choroby tarczycy są w ostatnim czasie częstym tematem, w związku z czym równie często porusza się kwestię prawidłowego żywienia w ich przebiegu. Niestety w tej kwestii narosło wiele mitów.

Nierzadko możemy spotkać się z twierdzeniem, że konieczne jest wykluczenie dużych grup produktów spożywczych, zastosowanie diet eliminacyjnych lub przyjmowanie licznych suplementów.

Czy jest to potrzebne?

Tarczyca jest gruczołem odpowiedzialnym za produkcję hormonów: tyroksyny (tT4), trójjodotyroniny (T3) oraz kalcytoniny. Hormony te są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu.

Wpływają one m.in. na metabolizm białek, tłuszczy i węglowodanów, gospodarkę wapniowo-fosforanową, ale także odgrywają rolę w prawidłowym funkcjonowaniu układu nerwowego, serca, mózgu.

Podstawą leczenia niedoczynności tarczycy jest farmakoterapia czyli przyjmowanie hormonów, jednak niemniej ważne jest też odpowiednie żywienie i styl życia.

Niedoczynność tarczycy i wynikający z niej niedobór hormonów (lub ich nieprawidłowe działanie) wpływają na obniżenie podstawowej przemiany materii, a w związku z tym zwiększenie magazynowania nadmiaru energii w postaci tkanki tłuszczowej.

Wynika z tego, że niedoczynność tarczycy sprzyja występowaniu nadwagi
i otyłości, dlatego niezwykle ważne są regularne badania profilaktyczne, wczesne rozpoznanie zaburzeń hormonalnych i wdrożenie odpowiedniego leczenia.

Przyczyny niedoczynności tarczycy

Do przyczyn rozwoju niedoczynności tarczycy można zaliczyć m.in.: zarówno nadmiar jak i niedobór jodu w diecie, nieprawidłowe funkcjonowanie układu immunologicznego, przysadki, usunięcie części
lub całej tarczycy, wirusy, stosowane leczenie np. radioterapię.

Dieta w niedoczynności tarczycy

Nieprawdą jest, że po rozpoznaniu niedoczynności tarczycy należy diametralne zmienić swój sposób odżywiania, wykluczyć wszystkie lubiane produkty i wdrożyć restrykcyjne zalecenia oparte na licznych eliminacjach.

Oczywiście jeśli dotychczas dieta opierała się na produktach wysokoprzetworzonych, potrawach typu fast-food, słodyczach i słodkich napojach to zmiany będą istotne, jednak jeśli wcześniej Twój sposób odżywiania oparty był na zasadach zdrowego żywienia z racjonalną ilością produktów rekreacyjnych, to nie powinieneś wpadać w panikę przed ogromnymi zmianami.

Ilość i częstość posiłków

Zaleca się, aby posiłki były jedzone regularnie co około 2-3 godziny.
W zależności od Twojego trybu dnia możesz zjadać 4-5 posiłków.

Wartość energetyczna

Wartość energetyczna, czyli potocznie zjadane kalorie, powinna być indywidualnie dostosowana przy uwzględnieniu licznych czynników
takich jak masa ciała, wiek, płeć, stan fizjologiczny, aktywność fizyczna,
czy występowanie innych chorób.

W przypadku nadmiernej masy ciała zaleca się wprowadzenie deficytu energetycznego, jednak pamiętaj, żeby nie był on zbyt duży, bo chcąc poprawić swój stan zdrowia możesz w ten sposób sobie zaszkodzić.

Do ustalenia zapotrzebowania na energię i składniki odżywcze warto skonsultować się z dietetykiem, który po przeprowadzeniu dokładnego wywiadu ustali zalecane ilości makro i mikroskładników.

Makroskładniki

Białko, tłuszcze, węglowodany – wszystkie są istotnymi elementami diety
i w przypadku niedoczynności tarczycy nie ma potrzeby znacznego ograniczania żadnego z nich. 

Białko, które znajdziesz w mięsie, rybach, nasionach roślin strączkowych, czy jajach i nabiale jest składnikiem biorącym udział w wytwarzaniu hormonów, a więc koniecznym do utrzymania prawidłowej pracy tarczycy. 

Węglowodany będące podstawowym źródłem energii powinny pochodzić
z produktów pełnoziarnistych, dzięki czemu dostarczane będą także błonnik, składniki mineralne oraz witaminy.

Wybór produktów z pełnego ziarna jest korzystny także w kwestii utrzymania odpowiedniego stężenia glukozy we krwi, z którym wiele
osób z niedoczynnością tarczycy może mieć problem ze względu na częste współwystępowanie zaburzeń gospodarki węglowodanowej np. insulinooporności czy cukrzycy.

Tłuszcze – w tej kwestii ważna jest ilość zjadanego tłuszczu – ze względu na większą niż białka i węglowodany wartość energetyczną na 1 gram łatwo jest dostarczyć zbyt dużo energii i tym samym doprowadzić do stopniowego wzrostu masy ciała. Poza ilością istotne jest także źródło tłuszczu – warto postawić na nienasycone kwasy tłuszczowe pochodzenia roślinnego (oliwa, olej rzepakowy, nasiona, pestki, orzechy, awokado) oraz tłuszcz pochodzący z ryb.

Składniki mineralne

Jod – jest istotnym składnikiem hormonów tarczycy. Źródłem jodu w diecie jest m.in. sól (jodowana), makrela, dorsz, łosoś, małże, ostrygi, ale również wody mineralne (sprawdź informację o zawartości jodu na etykiecie), otręby. Nie rozpoczynaj samodzielnie suplementacji jodem, gdyż zarówno jego nadmiar, jak i niedobór mogą zaburzyć wytwarzanie hormonów.

Ewentualną suplementację zawsze konsultuj ze swoim lekarzem.

Selen – bierze udział w przemianie tyroksyny do trójjodotyroniny. Selen znajduje się m.in. w drożdżach, zbożach, mięsie, nabiale, jajach, rybach oraz kiełkach. Jego ilość w produktach zależy od tego, ile selenu znajduje
się w glebie.

Mówi się, że najlepszym źródłem selenu są orzechy brazylijskie, jednak
w tym przypadku ważne jest ich pochodzenie – te pochodzące z Boliwii (najczęściej dostępne w Polsce) mają go niestety mniej.

Żelazo – jest składnikiem enzymu biorącego udział w przemianie tyreoglobuliny do tyroksyny i trójjodotyroniny. Źródłem żelaza są m.in. mięso, wątroba, ryby, żółtko jaja, orzechy, twaróg. 

Cynk – Jest składnikiem  białek receptorowych trójjodotyroniny. Źródłem cynku są m.in. zarodki pszenne, siemię lniane, pestki dyni i produkty pełnoziarniste.

Czego warto unikać?

Są produkty, których spożycie warto ograniczyć ze względu na ich działanie wolotwórcze. Warto jednak zaznaczyć, że nie ma konieczności całkowitej rezygnacji z tych produktów, ponieważ poza działaniem wolotwórczym zawierają one liczne witaminy i składniki mineralne.

Działanie wolotwórcze polega na łączeniu się danych substancji z jodem,
w wyniku czego jod ten nie może zostać wykorzystany do produkcji hormonów tarczycy. Spożywając wymienione niżej produkty warto np. najpierw poddać je obróbce termicznej, która zmniejszy ilość niepożądanych składników.

Do produktów tych można zaliczyć: brukselkę, kapustę, jarmuż, rzepę, kalafiora, brokuły, truskawki, szpinak, proso (kasza jaglana), soję, orzeszki ziemne, gorczycę.

Jesteś na diecie wegetariańskiej, unikasz nabiału lub nie spożywasz mleka
z innych powodów i zamiast mleka pijesz napój sojowy? Zachowaj odstęp minimum 4 godzin od przyjęcia leku i zjedzenia produktu sojowego.

Dieta bez laktozy i glutenu?

Jeśli została u Ciebie zdiagnozowana nietolerancja laktozy, celiakia lub nieceliakalna nadwrażliwość na gluten to oczywiście należy wprowadzić zmiany w diecie, jednak kluczowy jest tu pierwszy człon zdania – zostały one zdiagnozowane.

Jeśli podejrzewasz, że możesz źle tolerować laktozę lub odczuwasz jakieś dolegliwość jedząc potrawy zawierające gluten, to udaj się do lekarza, który sprawdzi, czy dobrze przypuszczasz, czy może jest to inny problem.

Jak przyjmować leki?

Hormony tarczycy należy przyjmować w odstępie od posiłku, najlepiej godzinę przed śniadaniem. Dodatkowo lek lepiej wchłania się w obecności witaminy C. Ważne jest, aby unikać pewnych produktów w czasie około przyjęcia leku. Należą do nich: produkty sojowe, kawa, sok z grejpfruta.
W tej kwestii koniecznie stosuj się do zaleceń swojego lekarza.

Witamina D – ze względu na swoje wielokierunkowe działanie w tym także na tarczycę i bardzo częste niedobory zleca się suplementację tą witaminą. Witamina D jest wytwarzana w skórze pod wpływem słońca, oczywiście znajduje się też w żywności, jednak ilości te są niewystarczające do pokrycia zapotrzebowania w okresie jesienno-zimowym.

Od października do kwietnia synteza skórna jest bardzo niska, dlatego właśnie wtedy powinna wkroczyć suplementacja. Standardowa zalecana dawka to 2 tys. IU, jednak warto skonsultować tę ilość z lekarzem,
a najlepiej wykonać dodatkowo badanie krwi na oznaczenie 25(OH)D3.

Podsumowując chorując na niedoczynność tarczycy ważne jest regularne przyjmowanie zaleconych przez lekarza leków. Dodatkowo leczenie warto wspomóc zmianą stylu życia, w tym diety.

Wybieraj chude mięso, nabiał, jaja, ryby, produkty z pełnego ziarna oraz tłuszcze roślinne. Unikaj nadmiaru tłuszczów zwierzęcych, produktów wysokoprzetworzonych, słodyczy i fast-food’ów.

Jedz dużo warzyw i owoców, przy czym pamiętaj, aby te zawierające substancje wolotwórcze poddawać najlepiej najpierw obróbce termicznej
i pamiętać o odstępie czasu pomiędzy posiłkiem a przyjęciem leku. Pij wodę, wysypiaj się,  i ciesz się każdym dniem 🙂 

Zapewne czytając ten artykuł masz lub podejrzewasz że możesz mieć niedoczynność tarczycy. Jeśli chcesz mieć pewność, że Twój sposób żywienia jest odpowiedni, myślisz o odchudzaniu, a nie chcesz robić tego
na własną rękę to

i rozpocznij ze mną współpracę 🙂

Posiłki, jakie możesz znaleźć w swojej diecie znajdziesz

Piśmiennictwo:

1. Alicja E. Ratajczak, Małgorzata Moszak, Marian Grzymisławski^. Zalecenia żywieniowe w niedoczynności tarczycy i chorobie Hashimoto. Piel Zdr Publ. 2017; 7(4): 305-311.
2. Jagiełło M. Hashimoto. Niedoczynność tarczycy. Prawdy i mity. Wydawnictwo Glandula. 2018.
3. Katarzyna Pastusiak, Joanna Michałowska, Paweł Bogdański. Postępowanie dietetyczne w chorobach tarczycy. Forum Zaburzeń Metabolicznych 2017; 8(4): 155-160.
4. Paweł Tuchendler, Zygmunt Zdrojewicz. Dieta w chorobach tarczycy. Med Rodz 2017; 20(4): 299-303.